از چند جهت مي توان گفت: براي شيطان راه توبه و برگشت وجود ندارد.

1 – قرآن مجيد اعمالي را قابل توبه مي داند که از روي ناداني انجام گيرد: «انما التوبة علي الله للذين يعملون السوء بجهالة؛ پذيرش توبه بر خدا است نسبت به کساني که از روي جهالت کار زشت انجام مي دهند».(1)
در جاي ديگر فرمود: «پروردگارتان رحمت بر بندگان را بر خود نوشته است که هر کس از روي ناداني کار زشتي انجام دهد، سپس توبه نمايد و خود را اصلاح کند، او توبه پذير و مهربان است».(2)

منظور از جهالت، ندانستن نيست، بلکه عمل زشتي است که از روي طغيانگري و عناد سر نزده باشد، بلکه از روي هوي و هوس انجام شده باشد. در روايتي از امام صادق (ع) نقل شده که مقصود از جهالت ، گناهي است که بندة خدا آن را انجام مي دهد که گرچه از حکم آن آگاه مي باشد، ولي آن گاه که تصميم مي گيرد عمل خلافي انجام مي دهد، در واقع جاهل است. آن گاه حضرت به آيه اي که مربوط به حضرت يوسف (ع) است استدلال مي کند.(3) قرآن مجيد از يوسف ياد مي کند که وي به برادرانش گفت: آيا به خاطر داريد ستمي که بر يوسف و برادرش روا داشتيد، در حالي که همگي نادان بوديد؟(4) ناداني به معناي ناآگاهي آنان از زشتي ظلم نبود، بلکه همگي آن را مي دانستند، ولي اين علم در بازداري آنان مؤثر نبود، گويي نسبت به زشتي کار خود به کلي ناآگاه بودند. خودخواهي و هوي و هوس مانند حسادت ميان آنان و زشتي عمل پردة ضخيمي پديد آورده بود.
بر اين اساس شيطان که از روي طغيان و تمرد نافرماني خدا را کرد، راه توبه را روي خود بسته است. شيطان از خدا مي خواهد به او مهلت دهد تا ديگران را گمراه کند، نه اين که به جبران گذشته بپردازد. «از آيات قرآن استفاده مي شود که شيطان بعد از انجام آن گناه و ايستادگي و لجاجت در برابر پروردگار سعادت و نجات خود را در جهان ديگر به کلي به خطر انداخت، بنابراين ، گناهان شيطان به حدي است که قابليت توبه را از او سلب کرده و توبة او قابل پذيرش نيست و جايگاه ابدي او جهنم خواهد بود».(5)

2 – يکي از شرايط توبه، جبران گذشته و اصلاح آن است و اين امر براي شيطان قابل اجرا نيست، زيرا گناه او علاوه بر نافرماني خدا، گمراهي بسياري از مردم بوده است. کسي که ديگري را گمراه کرده، اگر بخواهد توبه کند و توبه اش پذيرفته شود، بايد همه آن ها را هدايت نمايد. چگونه مي تواند شيطان، افرادي را که در طول قرن هاي متمادي به هر طريق گمراه کرده، هدايت کند؟!

پي نوشت ها :

1 – نساء (4) آيه 17.
2 – انعام (6) آيه 54.
3 – بحارالانوار، ج6، ص 32.
4 – يوسف (12) آيه 89.
5 – تفسير نمونه، ج6، ص 112 – 105، با تلخيص.

گردآوري : گروه اينترنتي نيک صالحي